Kilogramın Tanımının Değiştirilmesinde İlk Çalışma..

Bakanlıktan yapılan yazılı açıklamaya göre, TÜBİTAK bünyesinde faaliyet gösteren Ulusal Metroloji Enstitüsü (UME) kilogram birimine getirilen yeni tanımı gerçekleştirme yolunda önemli bir aşamaya geldi. Mayıs 2019’da uygulamaya geçecek yeni kilogram tanımında kütle, evrenin değişmez kabul gördüğü bir büyüklük olan Planck sabitine bağlandı.

KİLOGRAMIN YENİ TANIMI İÇİN İLK ÇALIŞMA BAŞARIYLA SONUÇLANDI

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, yapılan çalışmaları yerinde incelemek için TÜBİTAK UME’yi ziyaret etti. Halen kullanımda olan ve Türkiye’nin ulusal kilogram prototipini inceleyen Varank, “kilogram”ın yeni tanımı için tasarlanan Kibble Denge Deneyi’nin birinci fazının başarıyla sonuçlandırıldığını belirtti.

“DIŞA BAĞIMLILIK KALMAYACAK”

Çalışmalarına yoğun bir şekilde devam edilen ve ulusal kilogram prototipinin oluşturulacağı Kibble Denge sisteminde ikinci fazda sonuca ulaşıldığında ulusal kütle ölçümlerinin güvence altına alınacağını ifade eden Varank, “İkinci faz tamamlandığında dışa bağımlılık kalmayacak. Yıllarca ulusal kütle prototipi dahil ölçüm standartlarımızı geliştirmede önemli rol oynayan TÜBİTAK UME bu yeni dönemde de yine ülkemizin öncüsü olacak.” değerlendirmesinde bulundu.

ÇALIŞMALAR 2014’TE BAŞLADI

TÜBİTAK UME’nin 2014 yılında bir proje kapsamında kilogramın yeni tanımını gerçekleştirmek için çalışma başlattığına dikkati çeken Varank, proje kapsamında bilimsel metroloji alanında ileri gelen enstitülere alternatif bir yol izlendiğini, yeni bir ölçüm konsepti üzerinde yoğunlaşıldığını, bu konsepte uygun teknolojiler kullanılarak, Kibble Denge Deneyi’nin Türkiye markasının geliştirildiğini kaydetti.

BAKAN VARANK, ÇALIŞMALARI YERİNDE İNCELEDİ

Varank, UME ziyaretinde Zaman Frekans ve Elektromanyetik Uyumluluk laboratuvarlarını da ziyaret etti. Mikrodalga ve optik temelli atomik saatler ile elektromanyetik uyumluluk test ve Ar-Ge çalışmalarını da yerinde inceleyerek yetkililerden bilgi aldı.

TÜBİTAK UME, TEKNOLOJİ TRANSFERİ SAĞLAYACAK

Mekanik ve elektriksel gücün dengelenmesi prensibine dayanan Kibble denge deney düzenekleri, farklı geometriler ve deneysel protokollerle tasarlanabiliyor. Bu düzeneğe sahip dünyadaki az sayıdaki ülkelerden biri olan Türkiye, “TÜBİTAK UME Salınımlı Mıknatıs” ile dünya çapında yürütülen çalışmalara katkı veriyor.Kütle ölçümlerinde Fransa’daki Uluslararası Ölçüler ve Ağırlıklar Bürosu’ndan izlenebilirlik alan Türkiye, kendi geliştirdiği Kibble Denge Deney Düzeneği ile dışa bağımlılığı ortadan kaldıracak. Ayrıca TÜBİTAK UME, diğer ülkelerin metroloji enstitülerine de uluslararası kütle kalibrasyon hizmeti verilebilecek hatta gelişmekte olan enstitülere teknoloji transferi de sağlayabilecek.

2019’DA UYGULAMAYA GEÇİLECEK

Geçen ay Fransa’da düzenlenen “26. Ağırlıklar ve Ölçüler Genel Konferansı”nda, 1889’dan bu yana “Büyük K” adı verilen platin ve iridyum karışımı maddi bir ölçüte bağlı Uluslararası Kilogram Prototipi (IPK) aracılığı ile tanımlanmış kilogramın, bundan sonra bilimsel bir formülle tanımlanması kararlaştırıldı.

“Büyük K” yerine bilimsel formülle yapılacak tanımın çok küçük ya da çok büyük kütleler için yapılan ölçümlerde daha doğru sonuç vermesi bekleniyor. Mayıs 2019’da uygulamaya geçecek yeni kilogram tanımında kütle, evrenin değişmez kabul gördüğü bir büyüklük olan Planck sabitine bağlandı. Bu tanımla kilogram Planck sabitinin kararlı tabiatı gereği zamandan, kişiden ve konumdan bağımsız olarak gerçekleştirilebilecek.

140 yıllık süreç

Kilogram bildiğiniz gibi uluslararası anlaşma ile kararlaştırılıp kabul edilmiş; kısaltması kg olan bin gramlık ağırlık birimi. Şu anda kullanmakta olduğumuz kilogram terimi, bundan 140 yıl önce Fransa’nın Sevres kentindeki Uluslararası Ağırlık ve Ölçü Bürosu’nda uluslararası bir kilogram prototipi hazırlanarak belirlendi. Hatta tüm dünyada 40’dan fazla enstitüye de birer kopyaları gönderildi. Hazırlanan bu prototipin %90’ı platinyum, %10’u ise iridyumdan oluşuyordu. Peki belirlenen bu birim neden değişiyor?

Fanuslar içinde saklanan bu gerçek kilogram 40 yılda bir kopyalarıyla karşılaştırılıyor. Yapılan ölçümlerde şu fark edildi: Elementlerin ömürleri gereği hayli ufak da olsa bir değişim oluyor. Aslında bu değişim kilogramın binde biri olan 1 gram bile değil; ama bilimsel ve teknik çalışmalarda son derece önemli.

NEDEN yerçekimi mi?

Kullandığımız ağırlık birimi dünyanın her yerinde, yerçekiminin etkisiyle farklı sonuçlar verebiliyor ve daha da ilginci artık gözümüzü evrenin diğer noktalarına çevirdiğimizde kilogramla yapılacak ölçüler gezegenimiz dışında pek işleve sahip olmayabilir. Bu yüzden değiştirilmesine ve daha tutarlı bir sabite bağlanmasına karar verildi.

Yeni tanım, Dünya Metroloji Günü olan 20 Mayıs 2019’da resmi olarak yürürlüğe girmiş olacak